دانشمندان ژاپنی می‌گویند با استفاده از تخم‌هایی که از سلول‌های نر منشا می‌گیرند، توانسته‌اند موش‌هایی با دو پدر پرورش دهند. این پیشرفت علمی می‌تواند راه را برای درمان‌های جدید ناباروری هموار کند اما کارشناسان می‌گویند هنوز تا استفاده از آن در انسان‌ها راه درازی در پیش است.
خبرگزاری فرانسه از قول کاتسوهیکو هایاشی، زیست‌شناس مشهور دانشگاه اوزاکا، اعلام کرد که گروه او برای پرورش هفت بچه موش «سالم»، از مهندسی کروموزومی استفاده کرده است و «اولین مورد ساخت تخمک (تخم) پستانداران قوی از سلول‌های نر» را ارائه می‌دهد.
هایاشی این خبر را ۸ مارس در سومین اجلاس بین‌المللی اصلاح ژنوم انسانی در موسسه فرانسیس کریک در لندن اعلام کرد و موجی از هیجان و گمانه‌زنی‌ها در مورد پیامدهای این کشف برای آینده فرزندآوری انسان را برانگیخت.
نتایج این مطالعه برای انتشار در مجله علمی نیچر (Nature) ارسال شده است. دکتر نیتزان گونن، رئیس آزمایشگاه تعیین جنسیت در دانشگاه بارــ‌ایلان اسرائیل در تل‌آویو، گفت: «اگر این مطالعه تایید شود، آن‌ها یک انقلاب کوچک رقم زده‌اند.»
زیست‌شناسان و کارشناسان ژنتیک بیش از یک دهه است روی این شاهکار کار می‌کنند و امیدوارند برای انواع شدید ناباروری درمان‌های جدیدی بیابند یا حتی جنین‌های تک‌والد ایجاد کنند.
این کشف در ژاپن این احتمال را هم افزایش می‌دهد که زوج‌های همجنس بتوانند در آینده با هم فرزند بیولوژیکی داشته باشند؛ اگرچه کارشناسان هشدار می‌دهند که بعضی از موانع باعث می‌شوند کار در آزمایشگاه باقی بماند و به مرحله بالینی نرسد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
سلول پدر
به گزارش خبرگزاری فرانسه، رویکرد هایاشی به مهندسی کروموزوم شامل ترکیبی ظریف از انتخاب طبیعی و دستکاری انسان است. گروه او موفق شد سلول‌های موش‌های نر را برنامه‌ریزی کند تا کروموزوم Y (وای) خود راــ که یک نشانگر نر است‌ــ از دست بدهند و کروموزوم X (اکس) دومی را به جای سهم XX ماده ایجاد کنند.
گونن توضیح داد: «بعضی از سلول‌های بنیادی خودبه‌خود کروموزوم Y خود را از دست می‌دهند، در حالی که بعضی دیگر ممکن است به دلیل ناهنجاری‌ها یا خطاهایی که دانشمندان با افزودن یک مولکول خاص تحریک می‌کنند، کروموزوم X دوم را به دست آورند.»
سپس سلول‌های حاصل با استفاده از اسپرم موش بارور و به رحم موش‌های ماده جانشین منتقل شدند.
رابین لاول بج، زیست‌شناس و کارشناس ژنتیک در موسسه فرانسیس کریک، گفت: «این روش هنوز به موش‌های ماده جانشین متکی است، زیرا دانشمندان هنوز رحم مصنوعی ایجاد نکرده‌اند که بتواند رشد مناسب جنین‌ها در آزمایشگاه را تضمین کند.»
مادر جانشین برخلاف این دو پدر، هیچ ارتباط ژنتیکی با جنین موش ندارد.
درصد موفقیت پایین
لاول بج هشدار داد اگرچه رویکرد گروه ژاپنی «امیدبخش و بسیار جالب» است، همچنان با محدودیت‌های زیادی مواجه است.
هایاشی خود اذعان کرد که میزان موفقیت این روش پایین است؛ به طوری که از ۶۳۰ جنینی که در موش ماده قرار داده شدند، فقط هفت موش سالم و بارور به دنیا آمدند.
گونن گفت: «تولید گامت‌ها (سلول‌های تولیدمثلی نر یا ماده) یک فرایند بسیار طولانی و پیچیده است. ما نمی‌دانیم چگونه آن را به طور کامل در شرایط آزمایشگاهی تکرار کنیم.»
علاوه بر این، به گفته لاول بج، «تخمک‌هایی که با استفاده از این روش در آزمایشگاه تولید می‌شوند، نسبت به تخمک‌هایی که به طور طبیعی تشکیل می‌شوند، کیفیت پایین‌تری دارند» که این به تعداد اندک جنین‌های زنده منجر می‌شود.
هر دو متخصص با استناد به تعدادی موانع، تایید کردند که هنوز تا استفاده از این روش برای انسان راه درازی وجود دارد.
لاول بج گفت: «فناوری مورداستفاده در این مورد برای تبدیل سلول بنیادی موش نر به تخمک هنوز در مورد انسان به کار گرفته نشده است.»
او با اشاره به «چالش فنی با ابعاد کاملا متفاوت» افزود: «یکپارچگی نمونه‌ها باید برای مدت زمان بسیار طولانی‌تری در آزمایشگاه‌ها حفظ شود و در نتیجه خطر حوادث افزایش می‌یابد.»
موانع اخلاقی
پیامدهای اخلاقی کشف هایاشی نیز به طور حتم، بحث‌برانگیز است. وقتی از او پرسیدند که آیا فناوری او روزی به دو مرد این امکان را می‌دهد که بچه‌دار شوند، گفت: «این سوال فقط برای برنامه علمی نیست، بلکه برای [جامعه] نیز مطرح است.»
لاول بج که در بحث‌های مربوط به کاربرد مسئولانه و اخلاقی تحقیقات سلول‌های بنیادی نقش مهمی داشته است، گفت: «ما به زمان نیاز داریم تا در مورد استدلال‌های ارائه‌شده برای توجیه این فناوری فکر کنیم.»
نقش زنان در این روند نیز به طور حتم جنجال‌هایی به پا خواهد کرد، زیرا رحم جایگزین در حال حاضر در بسیاری از کشورهای سراسر جهان یک موضوع چالش‌برانگیز است. این واقعیت که فناوری هایاشی هنوز با استفاده از سلول‌های دو مادر کار نکرده، یکی دیگر از مشکلات است.
گونن که آزمایشگاهش در این زمینه تحقیقاتی انجام داده است، گفت: «ما کم‌وبیش می‌دانیم که چگونه از یک سلول بنیادی مرد تخمک بسازیم اما هیچ کس موفق نشده است از سلول بنیادی ماده اسپرم تولید کند.»
او معتقد است یک یا دو دهه دیگر طول خواهد کشید تا این فناوری جدید برای انسان‌ها اعمال شود. حتی در این صورت، بیشتر احتمال دارد که از آن در مواردی که حساسیت کمتری دارد، مانند درمان ناباروری، استفاده شود. لاول بج گفت: «بیماران آینده می‌توانند نجات‌یافتگان از سرطان باشند. به عنوان مثال کودکانی که لوسمی را شکست دادند اما توان باروری آن‌ها تحت تاثیر شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی قرار گرفته است.»
گونن گفت مهندسی کروموزومی برای زوج‌هایی که تصمیم می‌گیرند در سنین بالاتر بچه‌دار شوند، زمانی که «کیفیت سلول‌های باروری آن‌ها بدتر شده است»، می‌تواند بازی را تغییر دهد.
